منظور از بازار پایه چیست؟ | شرکت هایی که شرایط حضور در بازار بورس یا بازارهای دیگر فرابورس را ندارند میتوانند در بازار پایه فعالیت کنند. اما خرید سهام شرکتهای موجود در بازار پایه ریسک بالایی دارد و حتی شرکتهایی که باید قبلا منحل می‌شدند در این بازار حضور دارند. این بازار هم مانند بازارهای دیگر شرایط و قوانین خاص خود را دارد که در ادامه به بررسی بازار پایه چیست، نکات و قوانین مربوط به آن خواهیم پرداخت.
بازار پایه چیست؟
یکی از پنج بازار موجود در بازار فرابورس بازار پایه است. بازار پایه برای ثبت و خرید و فروش سهام شرکت هایی است که در سازمان بورس ثبت شده اند ولی شرایط پذیرفته شدن در یکی از بازارهای بورس و فرابورس را ندارند.
شرکت هایی که در بازار پایه حضور دارند:
- شرکتهایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
- شرکتهایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
- شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش میشوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان‌تر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.
بازار پایه به سه دسته زرد و نارنجی و قرمز تقسیم می شود که دامنه نوسان در هر بازار متفاوت است و به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد می باشد. هر چه رنگ بازار به سمت قرمز می رود ریسک سرمایه گذاری در آن افزایش می یابد.
طبق قوانین جدید بازار پایه اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز می‌گردد.
شرایط پذیرش در بازار پایه زرد:
- مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکتهای ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
- دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکتهای ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از 2 مرتبه نباشد.
- حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.
شرایط پذیرش در بازار پایه نارنجی:
- ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
- اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.
شرایط پدیرش در بازار پایه قرمز:
- رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
- مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
- ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل 3 سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.
قوانین بازار پایه فرابورس
۱- بازار پایه از جمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه اندازی گردیده است. پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه شده از جانب شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در فهرست نرخ‌های بازار پایه فرابورس درج میشوند. لازم به ذکر است این شرکت‌ها فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند. شرکتهای درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه بندی می‌گردد: شرکتهایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در این بازار درج گردند. مطابق با ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقاء جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار کلیه اشخاصی که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کرده‌اند مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند و عدم ثبت، تخلف محسوب میشود. ناشران اوراق بهادار ثبت‌شده نزد سازمان مذکور باید اطلاعات مالی خود را براساس ترتیبات مقرر در ماده (۴۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران منتشر نمایند و معاملات اوراق بهادار ثبت شده در سازمان فقط در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آنها حسب مورد امکان‌پذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است.
۲- شرکتهایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش در بازار بورس را ندارند.
۳- شرکتهایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش میشوند، در بازار پایه درج می‌گردد. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم است. با توجه به شرایط شرکت معاملات بازار پایه به شکل عادی (دارای دامنه نوسان و در عملیات عادی بازار) یا توافقی (فاقد دامنه نوسان و بر اساس توافق خریدار و فروشنده) انجام میشود.
طبق قوانین جدید، شرکتهای این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند و دامنه نوسان روزانه آنها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است. این بازار قبلاً (که خود عضوی از فرابورس است) به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم می‌شد. هرچه در این بازار به پایین‌تر برویم، ریسک سرمایه‌گذاری در شرکتهای آن بیشتر میشود. به طوری که قبلاً دامنه نوسان بازار پایه (به جز تابلوی ج که نامحدود بود) روی عدد ۱۰ درصد قرار داشت. اما چندی پیش، قوانین این بازار تغییر کرد که در ادامه این قوانین جدید را بیان خواهیم کرد. دلیل تفاوت تابلوهای مختلف بازار پایه، میزان سرمایه شرکت‌ها و معاملات آنها است. جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به بازار پایه تعلق دارد. پیش‌تر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در این بازار جذب می‌کرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب می‌دادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد می‌کردند. به همین دلیل، مسئولان فرابوس تصمیم به تغییرات اساسی در بازار گرفتند. همان‌طور که اشاره شد، این بازار قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. براساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شد. اما این قوانین تا حدی جذابیت را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌داد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد. جدیدترین تغییرات در قوانین بازار پایه به شرح زیر است:
تغییرات جدید قوانین بازار پایه
۱- اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز می‌گردد.
۲- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از دارایی‌های تحت مدیریتشان را در بازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.
۳- در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس می‌تواند پیشنهاد افزایش سرمایه گذاری صندوق‌ها را در بازار پایه ارائه کند.
معامله گری در بازار پایه چگونه است؟
تمامی معاملات در بازار پایه به دو روش صورت می گیرد:
- حراج پیوسته
- حراج تک قیمتی
روش حراج پیوسته، همانند بازار اول و دوم فرابورس خرید و فروش به صورت مستمر و فراگیر در مدت زمان جلسه معاملاتی صورت خواهد گرفت.
روش حراج تک قیمتی اکثرا در سهام شرکت هایی با نقدشوندگی پایین اجرا میشود و برخلاف روش حراج پیوسته معامله سهام فقط در یک بازه زمانی خاص در مدت زمان جلسه معاملاتی و بعد از تجزیه و تحلیل قیمت های وارد شده صورت خواهد گرفت.
سرمایه گذاران باید به این موضوع در بازار پایه توجه نمایند که بازار پایه فرابورس ریسک خیلی زیادی نسبت به بازارهای دیگر دارد. ریسک بالا در بازار پایه به این دلیل است که سهام شرکت هایی در بازار پایه معامله میشود که از نظر میزان عملکرد، عملکرد مطلوبی ندارند و به طور معمول زیان ده هستند.
نکات مهم درباره بازار پایه
در ادامه چندین نکته را درباره بازار پایه به اطلاعتان میرسانم که احتمالا به سوالات احتمالی شما هم در این باره پاسخ خواهد داد. این نکات به شرح زیر می باشند:
۱.درخواست درج شرکت ها در بازار پایه چگونه است؟
شرکت های سهامی عام ثبت شده در سازمان بورس اوراق بهادار ، قادرند تا درخواستی مبنی بر درج در بازار پایه فرابورس ارائه دهند. بطور کلی اینگونه شرکت ها به دو گروه تقسیم میشوند که به صورت زیر میباشند:
- تمامی شرکت های سهامی عام که تعداد سهامدارانشان بیشتر از ۱۰۰ سهامدار و مقدار حقوق صاحبان سهامشان بیشتر از ۵۰ میلیارد ریال است.
- تمامی شرکت های سهامی عام که تعداد سهامدارانشان بیشتر از ۳۵ سهامدار و همچنین برابر یا کمتر از ۱۰۰ سهامدار باشد و مقدار حقوق صاحبان سهام آن ها بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد.
۲.سهام شرکت بی نام در بازار پایه معامله میشود؟
با سهام بی نام نمیتوانند معاملات خود را شروع نمایند و در صورتی که سهام یک شرکت بی نام بود، حتما باید تا قبل از اینکه معاملات آغاز شود، در سهام خود تغییر ایجاد کند.
یعنی سهام خود را از بی نام به بانام تغییر بدهد و سپس در سامانه معاملاتی آن را درج کند تا شروع معاملات امکان پذیر شود.
۳.نقل و انتقال سهام ممتاز در بازار پایه امکان پذیر است؟
اگر در بازار پایه سهام ممتاز وجود داشته باشد براساس روال اجرای مصوب هیئت مدیره فرابورس، نقل و انتقال آن ها در سامانه معاملاتی امکان پذیر است.
۴.شرکت هایی که در قبل از بهره برداری هستند در بازار پایه
شرکت هایی که در مرحله قبل از بهره برداری میباشند برای درج و ثبت در بازار پایه، در صورتی که واجد شرایط درج در این بازار باشند، امکان پذیر است و مشکلی برای ثبت آنها نیست.
۵.نحوه معاملات در بازار پایه چه تغییراتی کرده است؟
در سال ۹۸ شرایط معاملات در بازار پایه دستخوش تغییر و تحول شد و مقررات جدیدی اضافه شد که طبق دستورالعمل های جدید بازار پایه باید انجام معاملات در قالب تابلوهای “زرد”، “نارنجی” و “قرمز” انجام شود.
