حراج معاملاتی چیست؟ | در این مقاله ابتدا به تعریف حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس و فرابورس می پردازیم. سپس به ذکر مواقعی می پردازیم که نماد معاملاتی شرکتی با حراج ناپوسته روبرو می شود و در نهایت با مثال هایی کاربردی، هر یک از دو اصطلاح حراج پیوسته و حراج ناپیوسته را مورد بررسی قرار می دهیم. لازم به ذکر است که تعریف اصطلاح های حراج پیوسته و حراج ناپیوسته برای بازار بورس و فرابورس مشابه یکدیگر می باشد و تنها تفاوتی که وجود دارد، مربوط به دامنه نوسان شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس می باشد که در این مقاله به این موضوع نیز پرداخته شده است.
انواع حراج معاملاتی را می‌شناسید؟
براساس توضیحاتی که در بالا ذکر گردید، میتوان بیان کرد که هم در بورس و هم در فرابورس، پس از بازگشایی نماد معاملاتی متوقف شده، احتمال حراج قیمتی در آن نماد وجود دارد. که خریدار و فروشنده با اتکا به این سیستم معاملاتی، معاملات خود را انجام می‌دهند.
مکانیزم حراج معاملاتی در بازار سرمایه به ۲ دسته تقسیم می‌شود:
- حراج پیوسته
- حراج ناپیوسته
حراج پیوسته چیست؟
حراج پیوسته در بورس یعنی اینکه به محض تطبیق قیمت خریدار با قیمت فروشنده، معامله انجام می شود. زمانیکه شما در حراج پیوسته سفارش خود را ثبت می کنید، به محض اینکه با قیمت مد نظر شما فروشنده ای وجود داشته باشد معامله صورت می گیرد بنابراین می توان گفت زمان شروع داد و ستد به حراج پیوسته معروف است. باید گفت زمانی که معامله ای بین فروشنده و خریدار بصورت می گیرد بیانگر این است که قیمت پیشنهادی، قیمت توافقی دو طرف می باشد. در نتیجه به بیانی دیگر می توان گفت حراج پیوسته شیوه ای است که بر اساس آن به محض تطبیق قیمت سفارش های وارد شده به سامانه معاملاتی، معامله انجام می شود.
نکته! قیمت در حراج پیوسته با توجه به حراج ناپیوسته تعیین می شود و قیمت این حراج نیز کاملا قانونی و مطابق با قیمت های روز می باشد.
حراج ناپیوسته چیست؟
در حراج ناپیوسته یا حراج تک نرخی معمولا به مدت زمان ۳۰ دقیقه هیچ معامله ای صورت نخواهد گرفت و فقط سهم در مرحله سفارش گیری قرار میگیرد و سپس بعد از آن، وقتیکه قیمت پیشنهادی خریدار با قیمت پیشنهادی فروشنده یکی شود، معامله صورت می گیرد. در مدت زمان حراج ناپیوسته، امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد اما در این مدت زمان معامله ای انجام نمی شود. در نتیجه میتوان گفت که حراج ناپیوسته شیوه ای است که بر اساس آن پس از ورود سفارش ها به سامانه معاملات، معامله بر اساس قیمت نظری گشایش (TOP) انجام می شود. قیمتی که خریدار و فروشنده با یکدیگر به توافق می رسند را با لفظ قیمت نظری گشایش می شناسند و این قیمت در مبادلات منجر به رضایت دو طرف معادله می شود چرا که به رقم پیشنهادی هر دو نزدیک است.
دلیل روبرو شدن یک نماد با حراج ناپیوسته چیست؟
در گاهی از مواقع یک شرکت به دلایل مختلفی نظیر تغییر در کادر مدیریتی یا تغییر سهام ها یا هر تصمیم دیگری، نماد آن تا لحظه اعمال تغییرات نهایی متوقف شده و نام آن شرکت به صورت موقت از سازمان بورس کنار گذاشته می شود. حال می خواهیم برخی از این دلایل را بررسی کنیم.
- برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه به طور فوق العاده: مجمع عمومی عادی سالیانه در این شرایط به چند دلیل صورت می گیرد:
۱- تصویب صورت های مالی یا تقسیم سود که بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می گیرد. ۲- در صورتی که برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه هدفی به غیر از تصویب صورت های مالی یا تقسیم سود نقدی داشته باشد بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان صورت خواهد گرفت.د ۳-در صورتیکه هدف برگزاری مجمع عمومی به طور فوق العاده برای تغییر میزان سرمایه شرکت باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت خواهد گرفت. - افشای اطلاعات با اهمیت : اگر افشای اطلاعات با اهمیت شرکت های ثبت شده نزد سازمان در گروه الف قرار داشته باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان و اگر در گروه ب قرار داشته باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان انجام می شود.
- قانون نوسان ۵۰ درصد: براساس این قانون نماد معاملاتی حداکثر ۲ روز کاری پس از توقف، با محدودیت دامنه نوسان با حراج ناپیوسته بازگشایی می شود.
- گره معاملاتی
- مشکوک بودن معاملات به استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت: در این صورت سازمان بورس می تواند ضمن اعلام به عموم، نماد معاملاتی شرکت را متوقف کند. بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسی های لازم، با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان صورت خواهد گرفت.
در چه مواقعی کشف قیمت با حراج ناپیوسته صورت می گیرد ؟
معمولا به ۵ دلیل رایج، نمادهای معاملاتی شرکت های مختلف مشمول بازگشایی با حراج ناپیوسته می شوند. در ادامه به طور اختصار به این ۵ دلیل می پردازیم :
۱- برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه و یا مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده :
در صورتی که هدف از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه تصویب صورت های مالی یا تقسیم سود باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می گیرد، اما در صورتی که برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه هدفی به غیر از تصویب صورت های مالی یا تقسیم سود نقدی داشته باشد (مانند انتخاب حسابرس و بازرس قانونی)، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان صورت خواهد گرفت.
در صورتی که هدف از برگزاری مجمع عمومی به طور فوق العاده، تغییر میزان سرمایه شرکت (افزایش سرمایه) باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت خواهد گرفت اما اگر دلیل برگزاری این نوع مجمع هر موضوعی به غیر از افزایش سرمایه باشد (مانند انتخاب اعضای هیئت مدیره)، بازگشایی با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان انجام خواهد شد.
۲- افشای اطلاعات با اهمیت :
اگر افشای اطلاعات با اهمیت شرکت های ثبت شده نزد سازمان در گروه الف قرار داشته باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان و اگر در گروه ب قرار داشته باشد، بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان انجام می شود.
۳- قانون نوسان ۵۰ درصد :
در صورتی که طبق این قانون، نماد معاملاتی شرکتی متوقف شود، نماد معاملاتی حداکثر ۲ روز کاری پس از توقف، با محدودیت دامنه نوسان با حراج ناپیوسته بازگشایی می شود.
۴- گره معاملاتی :
در صورتی که نماد معاملاتی شرکتی مشمول گره معاملاتی شود، در ابتدای روز معاملاتی بعد با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.
۵-مظنون بودن معاملات به استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت :
در صورتی که معاملات نماد شرکتی مظنون به استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمت باشد، سازمان بورس می تواند ضمن اعلام به عموم، نماد معاملاتی شرکت را متوقف کند. بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسی های لازم، با حراج ناپیوسته با محدودیت دامنه نوسان صورت خواهد گرفت.
پروسه بازگشایی نماد معاملاتی با حراج ناپیوسته و پیوسته به چه صورتی می باشد ؟
در حراج پیوسته و ناپیوسته ابتدا بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته ۳۰ دقیقه ای با اعمال یک مرحله پیش گشایش، شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می یابد. پس از این مرحله، معاملات از طریق حراچ پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می شود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است. دامنه نوسان مجاز روزانه برای شرکت های پذیرفته شده در بورس (شامل بازار اول و دوم) و همچنین شرکت های پذیرفته شده در بازار اول و دوم فرابورس برابر ۵ درصد می باشد. همچنین دامنه نوسان مجاز روزانه برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه فرابورس به ترتیب برابر ۳، ۲ و ۱ درصد می باشد.
اگر در حراج ناپیوسته کشف قیمت یا معامله ای صورت نگیرد با چه اتفاقی روبرو خواهیم بود؟
در صورتی که در حراج ناپیوسته، معامله ای صورت نپذیرد یا معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط سازمان بورس تایید نگردد، به تشخیص سازمان بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته برای یک بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه بعد قابل تکرار خواهد بود. در صورتی که مجدد کشف قیمت در حراج ناپیوسته فرابورس و یا بورس صورت نگیرد، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود. در صورت قیمت گذاری حق تقدم سهام برای اولین بار پس از افزایش سرمایه و همچنین در زمان عرضه حق تقدم استفاده نشده، در صورت عدم کشف قیمت پس از ۲ نوبت حراج ناپیوسته، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار می شود. در زمان عرضه حق تقدم استفاده نشده، مدت زمان حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز و تا پایان جلسه معاملاتی ادامه خواهد داشت.
در آخر برای تعریف این دو حراج به بیانی دیگر می توان گفت: در مطالب فوق گفتیم که حراج پیوسته یعنی بعد از ثبت سفارش و تطبیق فیمت های خرید و فروش، معامله انجام می شود ولی اگر این تطبیق صورت نگیرد حراج ناپیوسته است یعنی شرکتی تعداد سهام داران آن کم است و درصد نقد شوندگی پایین دارد حالا برای معامله ی آن در طول روز پنج قیمت در ساعات مختلف کاری پیشنهاد می شود که این کار برای این گونه شرکت ها با سهام شناور پایین ، مناسب است که باعث عدم دستکاری قیمت و کشف قیمت واقعی می شود.
