سهام خزانه چیست؟

سهام خزانه در قانون تجارت

سهام خزانه در قانون تجارت بر اساس قانون تجارت هیچ شرکتی نمی تواند سهام شرکت مربوط به خودش را بخرد یا به عبارتی بازخرید سهام نماید این بازخرید ممکن است به دلایل بسیاری انجام بشود و منجرب کاهش سرمایه شرکت و یا فروش سهام شود. در برخی از کشورها با توجه به شرایط خاصی بازخرید مجاز می باشد.

سهام خزانه در حسابداری به چه معناست؟

سهام خزانه در حسابداری به عنوان یک عملکرد مالی در اختیارات مدیریت به شمار می رود. بر اساس استانداردهای حسابداری، این سهام به عنوان دارائی به شمار نمی رود و نباید سود حاصل از خرید و فروش در بین سهام داران توزیع بشود. مواردی هم وجود دارند که در آن سهام خزانه از حقوقی همچون حق سود سهام، حق رای، حق تقدم خرید سهام را دارا نمی باشد. در اکثر کشورها خرید سهام سود خزانه مجاز نیست.

صرف سهام خزانه چیست

ممکن است این سوال برای شما به وجود بیاید که سهام خزانه چیست، و به این صورت توضیح می دهیم که گاهی اوقات شرکت سود زیادی را شناسایی می کند که ارزش سهام آن در بازار بیشتر از ارزش اسمی می باشد در چنین شرایطی شرکت قادر خواهد بود سهم جدید خودش را با قیمت بیشتر از ارزش اسمی انتشار دهد و به دلیل این تقاضای شرکت سهم به ارزشی بیشتر از ارزش اسمی به فروش برسد. به میزان اختلاف ارزش اسمی و مبالغ حاصله از سهام صرف سهام خزانه می گویند.

سهام خزانه در آمریکا

در آمریکا،‌ شرکت ها ممکن است در موارد لازم سهام بازخرید شده را ابطال کنند و یا آن ها را در خزانه نگهداری نمایند اما اگر در خزانه نگهداری شود، نمیتوانند سود سهام دریافت کنند و همچنین حق رای هم در شرکت ندارند و یا در تحصیل استفاده می شود و فروش دوباره آن در بازار سرمایه امکان ندارد، تنها موقعی می توان سهام مذکور را فروخت که بر اساس اوراق بهادار ایالات متحده در سال ۱۹۳۳ ثبت شده باشند.

طریقه بازخرید سهام خزانه

در حالت کلی کشورهایی که استفاده از سهام خزانه را مجاز می‌دانند، به این سه مورد توجه ویژه‌ای دارند:

•  منبع تامین نقدینگی برای بازخرید
•  اطلاع‌رسانی قبلی و تعیین زمان بازخرید
•  رکن تصمیم‌گیرنده در شرکت

سهام خزانه در انگلستان

در این کشور طبق قانونی که در سال ۱۹۵۵ درباره شرکت ها نوشته شد، خرید سهام خزانه ممنوع اعلام شده بود ولی در قانونی دوباره در سال ۱۹۹۳ میلادی درج شد این حق رفع ممنوعیت خورد و مجاز اعلام شد.

سهام خزانه در دیگر کشور ها

قوانین کشورهایی همچون استرالیا ،برمودا و کوبا مانند قوانین انگلستان می باشند. در چین، بازخرید سهام توسط خود شرکت صادرکننده ممنوع می باشد مگر اینکه سهام خود را به عنوان ابطال سهام برای کاهش سرمایه ثبت شده و یا ادغام با شرکت دیگری که سهام شرکت صادرکننده را دارد، بازخرید کند.

در برخی کشور های اروپایی بعد از مشاهده سیستم سهام خزانه امریکا از میزان سخت گیری در رابطه با بازخرید کردن سهام کاسته شد.

سایر کشور ها مانند سوییس قوانین منع کننده ای وجود ندارد ولی در بخش نظارت بر مبادلات و تجارت پیچیده، نظارت بسیار سخت و فعال می باشد.

کره جنوبی نیز سهام خزانه مشابه به سوییس دارد ولی در جزییات قوانین تقریبا متفاوت عمل میکند.

مزایای سهام خزانه برای سهامداران

١. اعلام بازخرید سهام معمولاً از طرف سرمایه‏گذاران به مثابه علامت مثبتى تلقى مى‏شود، زیرا که بازخرید سهام عمدتاً بر این اعتقاد مدیریت مبتنى است که سهام شرکت زیر ارزش است.
٢. سهامداران در روش توزیع وجوه شرکت از طریق بازخرید سهام قدرت انتخاب دارند: مى‏توانند سهام خود را بفروشند یا سهام خود را نگاه دارند. در حالت پرداخت سود سهام نقدى، سهامداران مى‏باید سود سهام نقدى را دریافت کنند و مالیات آن را بپردازند. بنابراین، سهامدارانى که به وجه نقد نیاز دارند، مقدارى از سهام خود را مى‏فروشند، و سهامدارانى که به وجوه اضافى نیاز ندارند، سهام خود را حفظ مى‏کنند. از نقطه‏نظر مالیاتى، بازخرید سهام به هر دو گروه سهامداران اجازه مى‏دهد آن‏چه که مورد نظرشان است را انجام دهند.
٣. سومین مزیت این است که بازخرید سهام بخش عمده‏اى از سهام روى میز بازار را جذب مى‏کند؛ سهامى که موجب شده بود قیمت هر سهم در سطح پایینى بماند.
٤. سود سهام در کوتاه‏مدت چسبندگى دارد، یعنى مدیریت به افزایش پرداخت سود علاقه‏اى ندارد، اگر نتواند در آینده پرداخت همان سطح از سود سهام را تعهد کند. علت آن است که کاهش پرداخت سود سهام علائم منفى به بازار مى‏دهد. از این‏رو، اگر جریان‏هاى نقدى اضافى موقتى باشد، مدیریت ترجیح مى‏دهد این جریان‏هاى نقدى اضافى را از طریق بازخرید سهام میان سهامداران توزیع کند، نه این‏که سود سهامى را افزایش دهد که در آینده نمى‏تواند آن را حفظ کند.

٥. شرکت‏ها مى‏توانند از مدل سود باقى‏مانده براى تعیین سطح توزیع سود سهام هدف استفاده کنند، و آن‏گاه مقدار توزیع را بین دو جزء سود سهام و بازخرید سهام تقسیم کنند. نسبت پرداخت سود سهام نسبتاً پایین خواهد بود، ولى مقدار سود سهام پرداختى نسبتاً مطمئن خواهد بود، و در نتیجه کاهش تعداد سهام منتشره، سود سهام افزایش خواهد یافت. در این وضعیت شرکت‏ها انعطاف‏پذیرى بیشترى در تعدیل توزیع کل دارند، در صورتى که اگر این توزیع فقط به شکل سود سهام نقدى مى‏بود، انعطاف کمتر مى‏شد، چرا که بازخرید سهام مى‏تواند از سالى به سال دیگر تغییر کند، بدون این‏که علائمى منفى از خود بروز دهد. این رویه که توسط شرکت FPL انجام شد، بسیار قابل توصیه است، و دلیل اصلى افزایش قابل‏توجه حجم بازخرید سهام در آن شرکت است.
٦. بازخرید سهام هم‏چنین مى‏تواند باعث تغیرات بزرگ در بافت سرمایه مورد استفاده شود. به عنوان مثال، چندین سال قبل، در امریکا گروه ادیسون به منظور افزایش نسبت بدهى خود، تصمیم گرفت ٤٠٠ میلیون دلار از سهام عادى خود را بازخرید کند. بازخرید سهام براى شرکت ضرورى بود، چرا که اگر شرکت بودجه‏بندى سرمایه‏اى خود را فقط از طریق بدهى انجام مى‏داد، باز هم براى رسیدن به سطح بدهى موردنظر، به چندین سال وقت نیاز بود. شرکت ادیسون براى ایجاد تغییر سریع در بافت سرمایه خود، از بازخرید سهام استفاده کرد.

معایب خرید سهام خزانه براى سهامداران

١. سهامداران ممکن است بین سود سهام نقدى و عایدات سرمایه‏اى بى‏تفاوت نباشند، و قیمت سهام ممکن است بیشتر تابع سود سهام نقدى باشد تا بازخرید سهام. روى سود سهام نقدى عموماً مى‏شود حساب کرد، ولى در مورد بازخرید سهام چنین نیست. حتى اگر شرکتى برنامه مشخص با ضابطه‏اى را براى بازخرید سهام اعلام کند، نظام مالیاتى غلط انباشت سرمایه مى‏تواند تهدیدى براى این مسئله باشد.
٢. سهامدارانى که سهام خود را مى‏فروشند ممکن است کاملاً آگاه به کلیه جوانب بازخرید سهام نباشند و یا این‏که اطلاعات کاملى از فعالیت‏هاى جارى و آتى شرکت نداشته باشند. هرچند عموماً شرکت‏ها برنامه‏هاى بازخرید سهام را از قبل اعلام مى‏کنند تا در معرض فراخوانده شدن احتمالى به دادگاه از طرف سهامداران نباشند.
٣. شرکت‏ها ممکن است قیمت بسیار بالایى براى بازخرید سهام بپردازند که به ضرر سهامداران باقى‏مانده است. اگر سهام شرکت به‏طور فعال در بازار مورد معامله قرار نگیرد، و اگر شرکت در صدد بازخرید حجم نسبتاً زیادى از سهام خود باشد، آن‏گاه ممکن است قیمت سهام بازخریدى در سطح بالاترى از سطح تعادلى خود قرار گیرد و پس از پایان عملیات بازخرید سهام، قیمت آن دوباره سقوط کند.

سخن آخر

خرید سهام خزانه به خودی ‌خود یک فرآیند مثبت محسوب می‌شود و در واقع فرصتی برای ارتقای مالی و بهبود وضعیت شرکت‌های بورسی است؛ اما سوء استفاده‌هایی که از این فرصت می‌شد، باعث شد خرید ان در بسیاری از کشورها ممنوع شود. در طی این سال‌ها کشورهای مختلف قوانین زیادی را برای اصلاح فرآیند استفاده از سهام خزانه وضع کردند و تا حدودی توانستند از تخلفات احتمالی جلوگیری کنند اما همچنان این ممنوعیت برای تعدادی از کشورها وجود دارد. در ایران نیز حدود ۵۰ سال استفاده از این فرصت برای تمامی شرکت‌های بورسی ممنوع بود و شرکت‌ها با ثبت شرکت‌های تابعه اقدام به تهیه سهام خود می‌کردند؛ اما از شهریور ماه ۱۳۹۹ تهیه سهام خزانه طبق قوانین خاصی آزاد شده است.