داستان کلاهبرداری وان کوین

داستان کلاهبرداری وان کوین | روژا ایگناتووا (Ruja Ignatova) کارآفرین بلغارستانی با هدف «به زیرکشیدن یا چال‌کردن بیت کوین» یک ارز دیجیتال جدید ساخت که قرار بود جهان را تغییر بدهد: یعنی وان کوین (One Coin). در پس این رؤیای درخشان اما، کلاهبرداری وان کوین با رقم چهار میلیارد دلاری قرار گرفته بود؛ سرمایه‌ای که این روزها به همراه خود خانم ایگناتووا ناپدید شده است.

اوایل ژوئن ۲۰۱۶، زنی بازرگان به نام روجا ایگناتووا (ملکه رمز ارز) در سالن «وِمبلی» لندن، پیش چشم هزاران هوادار پرشور، روی صحنه رفت. مثل همیشه لباس شبی گران‌قیمت به تن داشت، با دو گوشواره دراز الماس‌نشان به گوش، و روژ لب سرخ روشن بر لب. به جمعیتی که تشویقش می‌کرد گفت که «وان کوین» دارد تبدیل به بزرگترین رمز ارز دنیا می‌شود تا «هر کس در هرجا بتواند پول پرداخت کند. روجا هنگام سخنرانی در سالن ومبلی  بیت کوین اولین رمز ارز دنیا و هنوز بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین رمز ارز است. افزایش ارزش آن از چند سنت به چند صد دلار تا میانه سال ۲۰۱۶، هیجان سرمایه‌گذاران را به مرز جنون کشانده‌بود. فکر رمز ارز تازه داشت به جریانی اصلی بدل می‌شد. عده زیادی قصد داشتند از این فرصت عجیب و جدید بهره ببرند. روجا به جمعیت گردآمده در وِمبلی گفت که وان کوین «قاتل بیت کوین است.» فریاد زد: “تا دو سال دیگر، هیچ‌کس دیگر در باره بیت کوین حرفی نخواهد زد!” روجا ایگناتووا آدم هایی در سراسر دنیا پس انداز خود را به وان کوین تبدیل می‌کردند، به این امید که بخشی از این انقلاب نو باشند. مدارکی که بی‌بی‌سی به دست آورده نشان می‌دهد که مردم بریتانیا در شش ماه اول سال ۲۰۱۶ حدود ۳۰ میلیون یورو روی وان کوین سرمایه گذاری کردند، که دو میلیون یوروی آن تنها طی یک هفته بود، و میزان سرمایه گذاری می‌توانست پس از نمایش پرسروصدای وِمبلی بیشتر هم بشود. در فاصله اوت ۲۰۱۴ و مارس ۲۰۱۷، بیش از ۴ میلیارد یورو در ده‌ها کشور دنیا سرمایه گذاری شده ‌بود. از پاکستان تا برزیل، از هنگ‌کنگ تا نروژ، از کانادا تا یمن…و حتی فلسطین. ولی نکته خیلی مهمی در کار بود که این سرمایه‌گذاران خبر نداشتند. پول تنها به این دلیل ارزش دارد که آدم‌ها تصور می‌کنند ارزش دارد. چه اسکناس و سکه بانک مرکزی انگلیس باشد، چه گوش‌ماهی، سنگ‌های قیمتی یا چوب کبریت، همه این‌ها در طول تاریخ به عنوان پول به کار رفته‌اند، پول فقط زمانی کار می‌کند که همه به آن اعتماد داشته ‌باشند. مدت‌هاست که کسانی کوشیده‌اند نوعی پول دیجیتال مستقل از وجه رایج مورد حمایت دولت‌ها به وجود بیاورند. ولی همیشه ناکام مانده‌اند، چون هیچ‌کس به آنها اعتماد نکرده‌است. همیشه به کسی نیاز داشتند که بتواند عرضه پول را تنظیم کند، و جعل پول هم خیلی آسان بود. دلیل این که عده زیادی از بیت کوین به هیجان آمده‌اند این است که این مشکل را حل می‌کند. بیت کوین بر نوع خاصی از بانک اطلاعاتی به نام «بلاک چین» متکی است که نوعی دفترکل عظیم است – دفترکلی که مالکان بیت کوین کپی‌های مستقل ولی یکسان آن را در اختیار دارند. هر بار که من یک بیت کوین برای کسی می‌فرستم، سابقه این تراکنش وارد دفترچه همه می‌شود. هیچ‌کس – نه بانک‌ها، نه دولت‌ها، نه کسی که در آن سرمایه گذاری می‌کند – قدرتی بر آن ندارد و نمی‌تواند عوضش کند. کل قضیه متکی به ریاضیاتی بسیار پیچیده است، ولی معنایش این است که بیت کوین را نمی‌توان جعل کرد، هک کرد، یا دو بار خرج کرد. نکته کلیدی این است که این فناوری بلاک چین است که باعث می‌شوند رمز ارزهایی مثل بیت کوین کار کنند. برای هواداران، این شکلی جدید و انقلابی از ارز است، و این استعداد را دارد که بانک‌ها و پول‌های ملی را کنار بزند، و به هر کسی امکان بدهد با تلفن همراهش، خدمات بانکی داشته باشد. اگر زود بجنبید، بخت ثروتمند شدن هم دارید. نبوغ روجا در این بود که این قضیه را گرفت، و به توده‌ها فروخت. ولی اشکالی در کار بود. اوایل اکتبر ۲۰۱۶ – چهار ماه پس از سخنرانی روجا در لندن – یک کارشناس بلاک چین به نام بیورن بیرکه پیشنهاد عجیبی از یک بنگاه کاریابی دریافت کرد. یک شرکت استارت‌آپ بلغار دنبال مدیرکل فنی می‌گشت. مزایای شغل بیرکه شامل یک آپارتمان، یک خودرو، و حقوق جذاب ۲۵۰ هزار پوند در سال بود. او به یاد می‌آورد: “به خودم می‌گفتم کارم چه خواهد بود؟ قرار است برای این شرکت چکار کنم؟” طرف گفت: “پیش از هر چیز، یک بلاک چین می‌خواهند. فعلا بلاک چین ندارند.” من گفتم “چی؟ شما که به من گفتید این یک شرکت رمز ارز است.” مسئول بنگاه کاریابی گفت درست است. شرکت رمز ارز است و مدتی است که راه افتاده، اما بلاک چین ندارد. و ادامه داد: “می‌خواهیم برایشان بلاک چین درست کنید.” “اسم شرکت چیست؟” “وان کوین.” بیرکه پیشنهاد کار را رد کرد. چند ماه پیش از آن، جن مک‌ادم پیامی از دوستی گرفت که از فرصتی استثنایی برای سرمایه گذاری می‌گفت. مک ادم که پای کامپیوترش در گلاسگو نشسته بود، روی لینکی کلیک کرد و به یک سمینار آنلاین (وبینار) در باره وان کوین پیوست. جن مک ادم در برنامه ویکتوریا داربی شر بی بی سی   طی یک ساعت بعد، به‌دقت به حرف کسانی گوش داد که مشتاقانه در باره این رمز ارز هیجان‌انگیز جدید حرف می‌زدند و این که چطور می‌تواند آینده‌شان را تغییر بدهد. جن به یاد می‌آورد که همه‌شان خیلی خوش‌بین و پر از شور و شوق بودند. به او گفتند که خیلی بخت یارش بود که دارد این وبینار را تماشا می‌کند. “در مراحل خیلی اولیه کار وارد شده‌ای، و وان کوین درست مثل بیت کوین خواهد شد. بزرگ‌تر از آن خواهد شد.” میزبانان وبینار، از پیشینه درخشان روجا صحبت کردند: “دانشگاه آکسفورد، ا از کنستانز، مدتی کار با شرکت معتبر مدیریتی مک کینزی و شرکا…سخنرانی روجا در کنفرانسی به میزبانی مجله اکونومیست را نشان دادند – و اینها مک ادم را علاقه‌مند کرد. “این یکی از شرایط را برآورده می‌کرد…قدرت زنان. آفرین! به روجا افتخار می‌کردم.” در پایان وبینار، جن تصمیم گرفته بود هزار یورو سرمایه گذاری کند. کار آسانی بود، توکن های وان کوین را می‌خرید. با جن گفتند که به‌زودی خواهد توانست این سکه‌ها را دوباره به یورو یا پوند تبدیل کند. به نظر کسب پرسودی می‌آمد. شاید هزار یورو کم بود؟ تبلیغات‌چی‌های وان کوین گفتند که بسته‌های بزرگ‌تر می‌توانند زندگی آدم را عوض کنند. کوچک‌ترین بسته ۱۴۰ یورو قیمت داشت، ولی بسته‌ای هم به قیمت ۱۱۸ هزار یورو در کار بود. یک هفته بعد، مک ادم یک بسته “ثرتمندی” به قیمت ۵ هزار یورو خرید. دیری نگذشت که او ۱۰ هزار یورو از پول خودش را سرمایه گذاری کرده ‌بود و دوستان و خویشانش را هم تشویق می‌کرد که ۲۵۰ هزار یورو از پول خودشان را سرمایه گذاری کنند. با هیجان روی وبسایت وان کوین می‌دید که ارزش سکه‌هایش دائما بالا می‌رود. طولی نکشید که از مرز ۱۰۰ هزار پوند گذشت، یعنی سودی ده برابر. مک ادم شروع کرد به برنامه‌ریزی برای تعطیلات و سفر برای خرید. ولی اواخر آن سال، غریبه‌ای در اینترنت با جن مک ادم تماس گرفت. ادعا کرد که آدم خیّری است که به‌دقت در باره وان کوین تحقیق کرده، و می‌خواهد با سرمایه‌گذارها صحبت کند. مک ادم با اکراه پذیرفت که روی اسکایپ با او صحبت کند. گفتگوی آنها به داد و بیداد کشید، ولی جهت زندگی مک ادم را عوض کرد. آن غریبه تیموتی کری بود، شخصی کنجکاو در باره بیت کوین و مبلغ رمز ارز. او عقیده داشت که وان کوین، رمز ارزها را بدنام خواهد کرد، و با صراحت به مک ادم گفت که وان کوین کلاه‌برداری است. “بزرگ‌ترین کلاه‌برداری دنیا.” او گفت که می‌تواند ثابت کند. مک ادم به‌تندی جواب داد: “خب، پس برایم ثابت کن!” طی چند هفته بعد، کری انبوهی از اطلاعات درباره طرز کار رمز ارزها برایش فرستاد: لینک، مقاله، ویدیوهای یوتیوب. او را به بیورن بیرکه ، کارشناس بلاک چین که به او گفته بودند وان کوین اصلا بلاک چین ندارد، معرفی کرد. ماه‌ها طول کشید تا مک ادم این اطلاعات را مرور کند، اما پرسش‌هایی در ذهنش پیدا شد. از سران گروه وان کوین پرسید که بلاک چین دارند یا نه. اول به او گفتند که نیازی نیست بداند، ولی وقتی پافشاری کرد، سرانجام در آوریل ۲۰۱۷، در پیامی تلفنی حقیقت برایش روشن شد. “خیلی خوب، جن…[مدیریت وان کوین] نمی‌خواهد این جور اطلاعات را فاش کند، مبادا آن جایی که بلاک چین نگه‌داری می‌شود مشکلی پیش بیاید. از این گذشته، بلاک چین یک اپلیکیشن است و نیازی به سرور ندارد. خلاصه یعنی تکنولوژی بلاک چین ما، یک سرور اس‌کیو‌ال است با یک بانک اطلاعات.” تا اینجای کار، به لطف کِری و بیرکه، مک ادم می‌دانست که یک بانک اطلاعات سرور اس‌کیو‌ال استاندارد، نمی‌تواند پایه‌ای برای یک رمز ارز واقعی باشد. مدیر بانک اطلاعات می‌توانست واردش بشود و هر تغییری به میل خودش بدهد. مک ادم می‌گوید: “به خودم گفتم چی؟ پاهایم سست شد و افتادم زمین.” نتیجه گریزناپذیر این بود که اعداد رو به رشد در وبسایت وان کوین معنایی نداشتند. تنها اعدادی بودند که یک کارمند وان کوین در کامپیوتر تایپ کرده ‌بود. مک ادم و دوستان و خویشانش به جای آن که پایانی بر دغدغه‌های مالی‌شان بگذارند، ۲۵۰ هزار یورو دور ریخته بودند. روجا غیب می‌شود گرچه جن مک ادم حالا به حقیقت پی برده بود، اما هنوز هم بسیاری از سرمایه گذاران از دنیا بی خبر بودند. روجا هنوز دور دنیا سفر می‌کرد تا ایده‌اش را بفروشد. از ماکائو تا دوبی و سنگاپور، سالن‌ها را پر می‌کرد و سرمایه‌گذارهای تازه‌ای جذب می‌کرد. وان کوین هنوز داشت به‌سرعت رشد می‌کرد، و روجا هم ثروت نویافته‌اش را خرج می‌کرد: املاک چند میلیون دلاری در صوفیه، پایتخت بلغارستان، و در ساحل تفریحی سوزوپل در کنار دریای سیاه خرید. در اوقات فراغت، در کشتی تفریحی مجللش، «داوینا»، مهمانی می‌داد. در یک مهمانی در ژوئیه ۲۰۱۷، بیبی رکسا، ستاره پاپ آمریکایی، برایش اجرای خصوصی کرد. به رغم این ظاهر موفق، گرفتاری در راه بود. وعده قدیمی گشایش یک صرافی که در آن وان کوین به پول نقد تبدیل شود، دائم عقب می‌افتاد، و سرمایه‌گذاران نگران‌تر می‌شدند.قرار بود در یک گردهمایی بزرگ، تبلیغات‌چی‌های وان کوین در لیسبون پرتغال در اکتبر ۲۰۱۷، به این نگرانی‌ها پایان داده شود. ولی در روز موعود، روجا که به وقت‌شناسی شهره بود پیدایش نشد. یکی از شرکت‌کنندگان به یاد می‌آورد: تلفن‌ها و پیام‌های اضطراب‌آلود بی‌پاسخ ماند. رئیس دفتر وان کوین در صوفیه که روجا همیشه در آن حضوری مقتدرانه داشت، بی‌خبر بود. روجا غیب شده بود. عده‌ای بیم داشتند که بانک‌ها او را کشته یا ربوده باشند. به سرمایه‌گذاران گفته شده بود که بانک‌ها بیش از هر کسی از انقلاب رمز ارز می‌ترسیدند. واقعیت این بود که روجا پنهان شده بود. سوابق اف‌بی‌ای که چند ماه پیش در مدارک دادگاهی ارائه شد، نشان داد که در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۷، یعنی دو هفته پیش از غیبت در لیسبون، او سوار یک پرواز شرکت “رایان‌ایر” از صوفیه به مقصد آتن شد. و از آن به بعد کاملا غیبش زد. این آخرین باری بود که کسی روجا را دید یا خبری از او شنید.

رؤیاهای از دست رفته

آینده پروژه وان کوین روشن به نظر می‌رسید، اما به زودی ابرهای تیره‌ای بالای سر این ارز دیجیتالِ «انقلابی» پدیدار شدند. در اوائل سال ۲۰۱۵، کمیسیون نظارت مالی بلغارستان در مورد ماهیت واقعی این پروژه اظهار تردید کرد. در سال ۲۰۱۶، چندین نهاد رقیب اعلام هشدار کردند و در ماه دسامبر، در ایتالیا، سازمان ایتالیایی بازار فعالیت‌های وان کوین را توقیف کردند.

اتفاقی که افتاد یک واقعیت بسیار متفاوت با چیزی بود که روژا ایگناتووا وعده داده بود.

بعد از گذشت هفته‌ها و ماه‌ها بالأخره مشخص شد که تمام چیزی که پروژه کلاهبرداری وان کوین داشت، شامل استفاده از چند چهره برای قانع کردن دیگران به سرمایه‌گذاری در محصولی بوده که به روش‌هایی پیچیده به فروش می‌رفت اما در واقع فاقد هر ارزشی بود.

کلاهبرداری وان کوین و ناپدید شدن ایگناتووا

یکی از بازپرس‌های حوزه مالی نیویورک، بعدتر وقتی ماهیت پروژه روشن شد، این‌طور بیان کرد:

وان کوین چیزی جز یک نقشه کلاهبرداری هرمی سنتی نیست؛ فقط با استفاده از پلتفرم‌های جدید تکنولوژیکی ساخته شده است.

از سال ۲۰۱۶ مقامات قضایی انگلیسی شروع به کار روی پرونده کلاهبرداری وان کوین کردند. در ماه اکتبر این سال، ایگناتووا مهمان یک رویداد تبلیغی در لیسبون بود، اما در کمال شگفتی او در مراسم حاضر نشد. دادگستری آمریکا همان موقع یک قرار دستگیری بین‌المللی برای او صادر کرده بود و شاید او توانسته بود به لطف شبکه گسترده روابطش از آن اطلاع پیدا کند و پس از آن دیگر هیچ کس او را ندید.

در حالی که همه منتظر ظاهر شدن مجدد روژا بودند، این اتفاق هیچ وقت به وقوع نپیوست و پروژه کلاهبرداری وان کوین به صورت موقت به برادر روژا، کنستانتین واگذار شد. او سعی کرد همه چیز را طوری وانمود کند که انگار نه انگار اتفاقی افتاده است. به هر ترتیب این برج کاغذی شروع به سقوط آزاد کرد و گرین‌وود در سال ۲۰۱۸ دستگیر شد. خود کنستانتین هم در فرودگاه لس آنجلس در سال ۲۰۱۹ بازداشت شد. او بابت پولشویی و کلاهبرداری گناهکار شناخته شد و در حال حاضر با چندین دهه محکومیت زندان مواجه است.

سخن پایانی

داستان کلاهبرداری وان کوین هنوز به تمامی نوشته نشده است. این داستان کلاهبرداری ارز دیجیتال، تأثیرپذیری انسان در مقابل مکانیسم‌های پیچیده روانی (مثل شیفتگی به شخصیت‌های قدرتمند) و سختی تفکیک عقلانیت از احساسات را بیان می‌کند.

امروز با وجود ناپدید شدن روژا ایگناتووا، سرمایه‌گذاران همچنان منتظر احکام قضایی ملی مختلف هستند؛ اگرچه بازگشت پول ازدست‌رفته بسیار دشوار است. بعضی از آنها تسلیم شده‌اند و بعضی دیگر برنامه ریخته‌اند که همراه دیگران برای احقاق حق خود بجنگند.