معاملات عمده در بورس | حتما شما هم خرید و فروش و انجام معاملات بورسی را تجربه کردهاید. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در سرمایه گذاری در بورس سه جور معامله داریم. بیشتر معاملاتی که ما انجام میدهیم معاملات خرد یا کوچک است که حجم کمی از سهام در آن مبادله میشود. به جز معاملات خرد معاملات دیگری نیز وجود دارد که در آنها حجم زیادی از سهام یک شرکت، خرید و فروش میشوند. معاملات بلوکی و معاملات عمده دارای این ویژگی هستند.
در این دو شیوه معاملاتی قیمت خرید سهام از قیمتی که در معاملات خرد، مبادله میشود، بیشتر است. از نظر ساز و کار معاملاتی و همچنین تسویه هم کمی متفاوت است. برای آشنایی بیشتر این معاملات، با ما در ادامه مطالب همراه باشید.
معاملات در بازار اوراق بهادار به سه گروه زیر تقسیم میشوند:
- معاملات خرد
- معاملات عمده
- معاملات بلوک
معاملات عمده بورس
در معاملات عمده و بلوک، حجم قابل توجهی از سهام شرکت، معامله میشود. قیمت سهام این نوع از معاملات، معمولأ از معاملات خرد بالاتر است و سازوکار انجام معامله و تسویه نیز، متفاوت با معاملات خرد است. معاملات عمده در بورس اوراق بهادار به دو روش زیر انجام میشود:
- عرضه عمده سهام از طریق کارگزاران به روش معمول معاملات
- عرضه به صورت بلوک و خارج از سیستم معاملات عادی
براساس روش عرضه عمده سهام از طریق کارگزاران، حجم بالایی از یک سهم توسط سهامدار مالک آن عرضه میشود و در روش عدم قبل از عرضه، بین خریدار و فروشنده توافقهایی صورت میگیرد. این توافقها درخصوص حجم معامله، قیمت سهام و زمان انجام معامله حاصل میشود و سپس معامله از طریق شبکه کارگزار صورت میپذیرد.
در روش اول، به طور معمول، پس از عرضه، قیمت سهام کاهش مییابد زیرا هنگامی که عرضه سهام افزایش یابد، خریداران برای پایین آوردن قیمت، تقاضای خود را کاهش میدهند و فروشنده ناگزیر است قیمت را کاهش دهد، اما ممکن است بازار توان جذب سهام را نیز داشته باشد که در این صورت قیمت سهم کاهش نخواهد یافت. همچنین اگر در زمان عرضه، اخبار خوبی از سهم منتشر شود، بازار بلافاصله آن را جذب خواهد کرد و در غیر این صورت افت قیمت ناشی از عرضه عمده، تداوم خواهد یافت.
اما در روش عرضه به صورت بلوک و خارج از سیستم معاملات عادی، خریداران به دنبال کسب کرسی مدیریت در شرکت هستند. به همین دلیل، سهام شرکت را میخرند و گاهی ممکن است به قیمتی بالاتر از قیمت معمولی سهام (قیمت روی تابلو) باشد. دلیل این افزایش قیمت، آن است که مالک عرضهکننده امتیازات شرکت را با فروش سهام آن از دست میدهد؛ بنابراین میخواهد امتیاز از دست رفته را با گرانتر فروختن سهم، جبران نماید. بنابراین در این معاملات، هر دو طرف باید منتفع شوند، به این منظور باید مبلغ اضافه پرداختشده برای خرید سهم با امتیاز بهدست آمده برابری کند و گرنه خریدار یا فروشنده متضرر میشود. در ادامه، معامله عمده را بر اساس زمان تسویه بها به دو نوع زیر تقسیم مینماییم:
- عادی
- شرایطی
در معامله عمده عادی، مبادله طرفین، طی سه روز انجام میشود. اما در معامله عمده شرایطی، در حالی که انتقال سهام در زمان قطعیت معامله صورت میگیرد، پرداخت بخشی از بها، خارج از سازوکار بورس یا فرابورس و بهصورت مدتدار صورت میپذیرد.
محدودیتهای معاملات عمده در بازار سرمایه
در انجام معاملات عمده، محدودیتهایی در بازار بورس و فرابورس وجود دارد. با توجه به ارزش سهام پایه، سهمهایی با ارزش پایه سه میلیارد ریال، حداقل باید با حجمی برابر قیمت یک درصد از سهام پایهشان مبادله شود و سهمهایی با ارزش کمتر نیز، باید مبادلاتی با انتقال حجم حداقل پنج درصد از قیمت سهام پایه داشته باشند. علاوه بر این، در معاملات عمده فرابورس نیز، محدودیتهایی در رابطه با تعداد سهام با توجه به حداقل ازش سهم وجود دارد. علاوه بر این، شرکتهایی که سرمایه پایهشان بیشتر از یک میلیارد ریال میباشد، حداقل باید با تعداد سهمی برابر ارزش یک درصد از سرمایه پایه خود معامله کنند و در صورتی که ارزش سرمایه کمتری دارند نیز، باید حداقل با تعداد سهمی معادل 5 درصد از ارزش سرمایه شرکت خود به معامله بپردازند.
مزایای معاملات عمده
- امکان ورود سهامدارنی که میتوانند به مدیریت شرکت کمک کنند.
- امکان انجام معاملات به صورت نقدی و اقساطی
- امکان ورود کارآفرینان به شرکت
- تسهیل فرآیند خصوصی سازی شرکت
معاملات عمده چگونه انجام میشوند؟
برای انجام معاملات عمده دو روش در نظر گرفته شده است:
عرضه عمده از طریق کارگزاران
عرضه بلوکی و خارج از سیستم معاملات
در روش اول، حجم بالایی از سهام توسط سهامدار عرضه میشود و توافقهایی مبنی بر حجم معامله، بهای سهام و بازه زمانی انجام معامله بین خریدار و فروشنده صورت میپذیرد. پس از آن داد و ستد از کانال کارگزار شکل میگیرد. در این روش معمولا پس از عرضه، ارزش سهام کاهش پیدا میکند. هنگامی که عرضه سهام بالا رود، خریداران برای کاهش قیمت تقاضای خود را کم میکنند و فروشنده مجبور میشود که ارزش سهم را کم کند. احتمال دیگری نیز وجود دارد؛ به این صورت که بازار قدرت جذب سهام را داشته باشد و بنابراین ارزش سهم کاهش نخواهد یافت. اگر هنگام عرضه اطلاعات خوبی از آن سهم انتشار یابد، بازار فورا نسبت به جذب آن اقدام میکند؛ در صورتی که اخبار و اطلاعات مثبتی درباره سهم منتشر نشود، کاهش قیمت ناشی از عرضه عمده ادامه مییابد.
در روش دوم، خریداران میخواهند صندلی مدیریتی در مجموعه به دست آورند. از این رو اقدام به خرید سهام شرکت میکنند و امکان دارد بهایی بیشتر از بهای عادی سهام (ارزش روی تابلو) بپردازند. علت بالا رفتن قیمت این است که عرضهکننده سهام شرکت، مزایای مجموعه را با فروختن سهام از دست میدهد و در نظر دارد این مزایای از دست رفته را، با افزایش قیمت سهم جبران کند. این گونه معاملات باید برای هر دو طرف سودمند باشد؛ یعنی هزینهای که پرداخت میشود با امتیازی که به دست میآید تناسب داشته باشد زیرا در غیر این صورت طرفین معامله دچار ضرر و زیان میشوند.
در حقیقت با انجام معاملات عمده در بورس ممکن است یکی از سه نوع سهام زیر به دست آید:
سهام مدیریتی کنترلی: افراد یا شرکتهایی که معامله عمده را انجام دادهاند و سهام خریدهاند، امکان انتخاب یک عضو از هیئت مدیره و همچنین انتصاب مدیرعامل را هم دارند و به این صورت میتوانند کنترل شرکت را به دست بگیرند.
سهام مدیریتی غیر کنترلی: افراد یا شرکتهایی که سهام عمده را خریداری میکنند، فقط میتوانند یک عضو از هیئت مدیره را انتخاب کنند و امکان انتخاب مدیرعامل را نخواهند داشت.
سهام غیر مدیریتی: افراد یا شرکتهایی که سهام عمده را خریداری میکنند، هیچ گونه حق انتخابی در هیئت مدیره نخواهند داشت.
معاملات عمده از نظر زمان تسویه به دو دسته عادی و شرایطی تقسیم میشوند:
معاملات عمده عادی: نقل و انتقال وجه معامله و سهام طی سه روز کـاری
معاملات عمده شرایطی: پرداخت قسمتی از ثمن معامله خارج از مکانیسم شرکت بـورس یا فرابورس که در اطلاعیه عرضه عمده از جانب فروشنده به عموم بازار اعلام میشود.
حداقل و حداکثر حجم معاملات عمده
همان طور که اشاره کردیم، تنها در صورتی میتوان یک معامله را عمده نامید که در آن سهام مورد معامله از درصد معینی از کل سهام شرکت بیشتر باشد. قانون برای انجام معاملات عمده در بورس شرایط زیر را در نظر گرفته است:
الف) در شرکتهای بورسی اگر ارزش سهام پایه از سه میلیارد ریال بیشتر باشد، حداقل ۱% از سهام پایه باید معامله شود و اگر ارزش سهام کمتر یا مساوی سه میلیارد ریال باشد، معامله باید روی ۵% سهام پایه انجام شود.
ب) در شرکتهای فرابورسی اگر ارزش سرمایه پایه از یک میلیارد ریال بیشتر باشد، حداقل ۱% و اگر سرمایه پایه کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال باشد، میبایست ۵٪ از سهام شرکت معامله شود.
چند نکته کلیدی به هنگام عرضه معاملات عمده:
معاملات عمده در بازاري مخصوص و مجزا انجام میشوند.
کارگزار فروشنده تنها در صورتی میتواند عرضه سهم را انجام دهد که حــداقل ســه دقیقــه از زمان ثبت بهترین سفارش خرید گذشته باشد.
در معاملات عمده، فروشنده باید یک نفر باشد مگر این که طبق مقررات، کد تجمیع صادر شده باشد. همچنین عرضه سهام باید به طور یک جا و از یک کد معاملاتی باشد.
کارگزار خریدار صرفا میتواند در یک سفارش خرید رقابت داشته باشد و امکان رقابت با چندین سفارش برای اشخاص و یا گروههای مختلف را ندارد. همچنین کارگزار نباید در یک معامله در دو سمت عرضه و تقاضا به صورت همزمان فعالیت داشته باشد.
به منظور انجام معاملات عمده، نماد سهم در بازار عادی باید باز باشد.
مراحل انجام معاملات عمده
به منظور انجام معاملات عمده باید مراحل زیر طی شود:
۱) ارسال اطلاعـات، اسناد و مدارک از جانب فروشـنده بـه کـارگزار فروشـنده و سپس تحویـل آنها از سوی کارگزار مربوطه به بورس یا فرابورس
۲) منتشر کردن اطلاعیه عرضه در صورت تایید اسناد و مدارک از سوی بورس یا فرابورس
۳) ثبت سفارش خرید و فروش در نرمافزارهای معاملاتی به صورت جداگانه در بازه زمانی تعیینشده
۴) اگر معامله به صورت شرایطی باشد، باید بعد از تعیین شدن برنده رقابت، ارسال مستندات تسویه خارج از پایاپای از سوی کارگزار فروشنده در مدت زمان ۹ روز کاری صورت پذیرد.
اثرات معاملات عمده بر فرایند قیمتی سهم در تابلو عادی
شرایط واگذاری و ارزش پایه برای عرضه در معاملات عمده، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که ارزش پایه برای عرضه، تفاوت فاحشی (حداقل ۴۰%) با ارزش روز تابلو داشته باشد و واگذاری هم به صورت نقد باشد، برای آن نماد یک سیگنال مثبت به حساب میآید.
کلام آخر
منظور از معاملات عمده در بورس معاملاتی است که در آنها، تعداد سهام مورد معامله از درصد معینی از کل سهام شرکت بیشتر باشد. همان طور که توضیح داده شد، نحوه انجام این معاملات بسیار مهم است زیرا در مواردی، سبب وارد شدن سهامداران راهبردی به مجموعهها و ترکیب هیئت مدیره آنها میشود. این امر در مدیریت آتی شرکتها بسیار حائز اهمیت خواهد بود. از سوی دیگر معاملات عمده، فروش را به صورت نقد و اقساط ممکن میسازد. این کار باعث میشود کارآفرینان قسمتی از سهام شرکتها را در اختیار بگیرند و این موضوع، موجب تسهیل در روند خصوصیسازی خواهد شد.
